Aqua4C: De duurzaamste viskwekerij ter wereld

“We zien Air Liquide als een volwaardige partner die meedenkt rond efficiëntie en duurzaamheid”

In het Belgische Kruisem, of all places, bevindt zich een uniek viskweekbedrijf. Het onopvallende gebouw van Aqua4C – niet toevallig direct naast een tomatenkwekerij gelegen – huisvest een serie tanks met een gezamenlijke inhoud van ongeveer 1 miljoen liter zoet water. Alsook een kleine 40 ton omegabaars…

Oprichter en doctor in de biologie Stijn Van Hoestenberghe leert de stiel achtereenvolgens op een zeebaarskwekerij in Spanje en op een gambakwekerij in de Seychellen. Terug in België vraagt de KU Leuven hem of hij zijn doctoraat wil wijden aan de zoektocht naar een vissoort die geschikt is voor duurzame kweek.

De vis van morgen is… een vegetariër

Het resultaat van die zoektocht is de omegabaars of scortum barcoo, die zijn naam dankt aan zijn hoog gehalte aan omega 3 vetzuren. Daarnaast ontwikkelt Stijn ook een volledig plantaardig voedingspakket voor de omegabaars. De vegetarische kweekvis is geboren…

Het verhaal van de omegabaars en Aqua4C evolueert gaandeweg van een onderzoeksproject naar een commerciële viskwekerij. Stijn Van Hoestenberghe verlaat Aqua4C om zich op andere projecten te richten, maar het researchprogramma gaat onverminderd verder.

And the winner is…

“De omegabaars is de perfecte vis voor duurzame kweek”, stelt operational manager Charles Fransman. “Het is een omnivoor, wat betekent dat je hem plantaardig – en dus duurzaam – kan voeden. Bovendien is de omegabaars een warmwatervis, wat gunstig is voor de economische rendabiliteit (warmwatervissen groeien sneller dan koudwatervissen, n.v.d.r.).”

“In dat opzicht is het ook belangrijk dat de omegabaars een sociale vis is die graag in scholen leeft. Want dat betekent dat je een relatief groot aantal vissen in een bassin kan kweken zonder dat de vissen daar stress aan overhouden. En onze vegetarische vis moest ook een zoetwatervis zijn, omdat we hem dan op een duurzame manier van vers water konden voorzien.”

Smakelijk en flexibel

Maar naast al die vereisten met betrekking tot duurzaamheid en economische rendabiliteit moest de vis natuurlijk ook aantrekkelijk zijn voor de consument. “We hebben verschillende blinde smaaktests opgezet – en diverse bereidingen laten maken door bekende chefs zoals Jeroen Meus – en daaruit blijkt telkens weer dat de vis bijzonder goed gesmaakt wordt. De omegabaars situeert zich qua smaak tussen de forel en de zeebaars, maar als je hem bakt met boter doet hij sterk aan tong denken. Het is een heel vaste vis en hij kan dus ook worden gerookt of op de barbecue worden gebraden zonder dat hij uit elkaar valt.”

De prijs (ongeveer € 20/kilo voor volle vis of € 30/kilo gefileerd) zit iets hoger dan die van zeebaars en zeebrasem maar is goedkoper dan tong. “Uit consumentenonderzoek blijkt dat de klant er geen graten in ziet om een meerprijs te betalen voor een gezonde en duurzaam gekweekte vis. Vandaag is de vis enkel beschikbaar in België bij vishandelaren en bij supermarktketen Carrefour, maar het is onze bedoeling om op korte termijn de productie stevig op te schalen, zodat de vis veel breder beschikbaar wordt, ook in andere landen.”

Complementaire duurzaamheid

Alleen al door zijn vegetarische voorkeuren is de omegabaars een duurzame kweekvis maar daar blijft het niet bij. Aqua4C heeft namelijk een revolutionair model voor ‘complementaire duurzaamheid’ ontwikkeld waardoor de viskwekerij geen water verbruikt en bovendien quasi energieneutraal is.

Om dat mogelijk maken heeft Aqua4C een samenwerking met de aangrenzende tomatenkwekerij opgezet. De serres vangen grote hoeveelheden regenwater op, waarvan een klein deel gebruikt wordt om de bassins van Aqua4C te vullen. Na gebruik wordt het water uitvoerig gefilterd en daarna terug geleverd aan de tomatenkwekerij. De uitgefilterde restfractie wordt gebruikt als mest of kan worden aangewend voor biogasproductie.

Gedurende de vijf koudste maanden van het jaar wordt de restwarmte van de warmtekrachtkoppeling van de tomatenkwekerij gebruikt om de visbassins te verwarmen. Diezelfde bron produceert ook ruim voldoende restenergie om de behoefte aan elektrische stroom van Aqua4C te dekken. Het resultaat van dit alles is een uitzonderlijk duurzame vis.

Productie 2.0

“Eind 2019 hebben we na een grondige analyse besloten om een aantal van onze systemen te upgraden”, vervolgt Charles “Eén van de belangrijkste daarvan was ons zuurstoftoevoersysteem. Aangezien onze vissen zuurstof nodig hebben om te kunnen overleven, spreekt het vanzelf dat de bedrijfszekerheid van het zuurstofsysteem cruciaal is.”

“Tot op dat moment maakten we gebruik van een zuurstofcompressor. Het probleem is dat de bedrijfszekerheid van zo’n compressor niet optimaal is. Iedere keer wanneer de compressor stilviel moesten we een beroep doen op een back-up systeem – gascilinderbundels met zuurstof – en hopen dat de compressor hersteld kon worden voor de zuurstof van het back-up systeem opgebruikt was. Een bijzonder stressvolle aangelegenheid. Daarbij vroeg het systeem redelijk veel onderhoud en was het weinig flexibel: als we om één of andere reden tijdelijk een hoger zuurstofdebiet wilden, kon de zuurstofcompressor dat niet leveren.”

Vloeibare zuurstof

Na overleg met een aantal vooraanstaande specialisten op vlak van aquacultuur – waaronder de Amerikaanse professor Thomas Losordo – werd besloten om over te stappen op een systeem op basis van vloeibare zuurstof. “Ziekenhuizen vertrouwen niet op een zuurstofcompressor, dus waarom zouden wij dat dan wel doen?”, stelt Charles.

“In die periode was de samenwerking met Air Liquide al opgestart. We waren op zoek naar een nieuwe leverancier voor de zuurstofcilinders van ons back-up systeem en Air Liquide kon een heel concurrentiële total cost of ownership voorleggen. Daarbij toonde Air Liquide zich meteen bereid om ons bij te staan rond kostenoptimalisatie en de verbetering van onze efficiëntie. Dat stuk kennis en die inzet waren voor ons de doorslaggevende redenen om de overstap te maken.”

Hogere bedrijfszekerheid en meer flexibiliteit

“Daarna zijn we beginnen praten over vloeibare zuurstof en hebben we de zuurstofcompressor vervangen door een Air Liquide oplossing op basis van pure, vloeibare zuurstof en zuurstofinjectoren. Dat systeem is veel bedrijfszekerder – ook al omdat er nauwelijks bewegende onderdelen zijn – en het biedt veel meer flexibiliteit qua zuurstofproductie. We kunnen indien nodig ook de druk verhogen (tot 8 bar), waardoor het geheel een stuk efficiënter draait.”

“En natuurlijk willen we onze zuurstof graag op een zo duurzaam mogelijke manier verkrijgen. Ook op dat vlak scoort het systeem op basis van vloeibare zuurstof aanzienlijk beter. Bovendien kan Air Liquide groene zuurstof (CO₂ neutrale productie en transport, n.v.d.r.) aanbieden.”

“Als we naar het globale kostenplaatje kijken, blijkt dat de Air Liquide oplossing niet duurder is dan de traditionele setup met een zuurstofcompressor, terwijl we natuurlijk wel volop gebruik maken van de voordelen. Kortom, we hebben nu een betrouwbare bron voor onze zuurstof en we kunnen weer op beide oren slapen. Dat was voorheen wel eens anders.”

Partnership

“Intussen zien we Air Liquide als een volwaardige partner die meedenkt rond efficiëntie en duurzaamheid. Het geeft een goed gevoel om te kunnen samenwerken met een partij die weet hoe een viskwekerij functioneert en die ons daarover kan adviseren.”

“Binnenkort gaan we opnieuw met Air Liquide rond tafel zitten om de plannen rond onze tweede viskwekerij door te nemen. We zijn van plan om tegen 2024 onze productie flink op te schalen vanop een nieuwe locatie. En vanaf dan willen we ook de verwerking van de vis – fileren en verpakken en dergelijke – in eigen hand nemen. Dat zal ons helpen om de kwaliteit maximaal te bewaken tot in het winkelpunt. Maar wat alleszins vaststaat is dat we opnieuw voor de vloeibare zuurstof oplossing van Air Liquide kiezen.”

Meer weten over onze toepassingen rond pure zuurstof?