“Waterstof is van groot belang voor de chemische sector”

essenscia – Vinger aan de pols van de Belgische chemiebedrijven

essenscia is de Belgische sectorfederatie van de chemische industrie en life sciences. De organisatie behartigt de belangen van bedrijven die actief zijn in chemie, kunststoffen, farma en biotech. Het gaat om zo’n 720 ondernemingen, die samen 95% van de sectoromzet vertegenwoordigen. 

“Wij zorgen dat we weten wat er leeft en beweegt in de chemiesector en fungeren als tussenpersoon tegenover de overheid (regionaal, federaal en EU, n.v.d.r.)”, stelt Saartje Swinnen, Advisor Energy & Climate bij essenscia. “Aan de ene kant geven we belangrijke informatie door van onze leden aan de overheid, zodat deze haar beleid op een realistische, haalbare manier kan voeren. Aan de andere kant geven we aan onze leden door wat er op hen afkomt qua wetgeving en dergelijke.”

Chemieclusters met complete waardeketens

“Ik volg zelf de ontwikkelingen binnen het energie- en klimaatbeleid van nabij op, zoals het Emissions Trading System, alsook de RED-ontwikkelingen rond hernieuwbare energie en het Fit for 55 plan voor de reductie van broeikasgassen. We bestuderen ook de implementatie van dit alles naar Belgische en Vlaamse wetgeving. Daarnaast hebben we projecten lopen om onze leden te ondersteunen in het energie- en klimaatverhaal.”

“Onze chemiebedrijven situeren zich grotendeels in clusters, waardoor er veel uitwisselingen van reststromen en producten mogelijk zijn en er complete waardeketens kunnen worden opgezet. Daarbij profiteren we van onze gunstige geografische ligging, met goed uitgeruste havens en uitgebreide pijpleidingnetwerken. We hebben ook veel hoogopgeleid personeel in onze sector en heel wat internationale productiebedrijven hebben hier een R&D afdeling.”

Inflation Reduction Act in de EU?

“Om al die redenen behoort de chemische industrie tot de belangrijkste sectoren in België – zowel qua toegevoegde waarde, handelsbalans als jobs –,  maar er komen wel wat uitdagingen op ons af. Want de chemie mag dan wel een cruciale innovator in de energietransitie zijn, het punt is dat de hoge energiekosten en CO₂-prijzen in de EU wegen op de sector.”

“Op sommige locaties buiten de EU zijn de condities voor energie aanzienlijk gunstiger. Bijvoorbeeld door betere klimatologische omstandigheden voor hernieuwbare energie. En dan bestaat het risico dat de sector zijn activiteiten gedeeltelijk gaat verschuiven naar dat soort locaties. Om dat te voorkomen is het belangrijk dat de overheid een sterk beleid voert, zoals de VS dat bijvoorbeeld gedaan hebben met de Inflation Reduction Act (IRA).”

Op zoek naar nieuwe bouwstenen en energiedragers

“Aangezien de bouwstenen van onze huidige chemie in belangrijke mate gebaseerd zijn op fossiele grondstoffen, zal de sector zich grotendeels moeten heruitvinden. Zo zullen we basismolecules moeten creëren op andere manieren, bijvoorbeeld door CO₂ en waterstof te combineren tot ethyleen.” 

“Er lopen heel wat innovatieve projecten om de feedstock te diversifiëren – van biogebaseerde materialen tot het hergebruiken van kunststofafval als circulaire grondstof –, maar door de grote omvang van de productievolumes zullen fossiele grondstoffen ook de komende tijd nog een rol blijven spelen.”

“We zullen natuurlijk ook andere energiedragers moeten gaan gebruiken. Een gedeelte van de sector kan worden geëlektrificeerd, maar dat is niet altijd even eenvoudig. Dat komt omdat er dan complete installaties – zoals krakers – moeten heropgebouwd worden. En dan spreek je toch over significante investeringen. Het gebruik van waterstof om warmte met hoge temperaturen te produceren is in sommige opzichten gemakkelijker, omdat je dan niet het hele productieproces hoeft aan te passen.” 

“Het is bij dit alles natuurlijk ook de vraag of er voldoende stroom beschikbaar zal zijn. Het potentieel van België als producent van hernieuwbare energie is gelimiteerd, en bovendien zijn we ook ons nucleaire park aan het afbouwen. Zodoende bestaat de kans dat we het aantrekkelijke kader dat de chemische industrie groot gemaakt heeft zullen verliezen. Feit is dat we het niet gaan redden met één technologie: de chemische sector heeft een competitieve en gediversifieerde aanvoer van energie en grondstoffen nodig.”

CCS & CCU

“In samenwerking met de overheid hebben we een studie uitgevoerd rond de energietransitie van de Vlaamse industrie. In elk mogelijk scenario waarbij we klimaatneutraal willen worden tegen 2050, blijven fossiele dragers nodig en blijkt dat CCS (Carbon Capture & Storage) net om die reden cruciaal is. Daarom zijn we erg blij met een belangrijk project als Kairos@C.”

Kairos@C is een gezamenlijk project van BASF en Air Liquide om de grootste waardeketen voor CCS ter wereld te ontwikkelen. In de eerste tien jaar van de exploitatie zal het project in de haven van Antwerpen tot 14 miljoen ton CO₂-emissies helpen vermijden.

“Op langere termijn willen we ook aan de slag met CCU (Carbon Capture & Utilisation), waarbij we de afgevangen CO₂, in combinatie met waterstof, opnieuw kunnen gebruiken als klimaatneutrale grondstof of als energiedrager. Vandaag zijn CCU-projecten nog niet evident, omwille van het kostenplaatje. En er zijn ook nog bijkomende innovaties nodig, zoals betere katalysatoren en dergelijke. Staalproducent ArcelorMittal heeft in Gent wel al Steelanol opgestart, een CCU-project waarbij CO₂ wordt omgezet tot ethanol.”

Waterstof: hoe en wat?

“Waterstof is van groot belang voor de chemie, in eerste instantie als grondstof en mogelijk later ook als energiedrager. Op basis van de eerder vernoemde studie is het de verwachting dat tegen 2050 de vraag naar waterstof van de Vlaamse chemiebedrijven ongeveer zal verdrievoudigen tegenover vandaag. Dat zou betekenen dat we jaarlijks zo’n 810.000 ton waterstof zullen nodig hebben voor onze chemiebedrijven.”

“Hernieuwbare waterstof zal zeker een belangrijke rol spelen, maar ook andere klimaatvriendelijke productieroutes voor waterstof moeten een kans krijgen. Denk aan waterstofproductie via methaan met CO₂ opvang, of via pyrolyse waarbij zelfs geen CO₂ gevormd wordt. En natuurlijk kunnen we ook waterstof maken door middel van kernenergie, waar zich nieuwe innovaties aan het ontwikkelen zijn op het vlak van kleinere reactoren.”

(Te?) Strikte wetgeving

“Het staat alleszins vast dat we zelf niet voldoende groene energie ter beschikking hebben om onze continue vraag naar hernieuwbare waterstof te kunnen invullen. En dat betekent dat we naast het gebruik van andere klimaatvriendelijke productieroutes ook waterstofdragers zullen moeten importeren. Hoe dan ook is waterstof een belangrijke schakel in de energietransitie, maar het is niet de enige oplossing: we hebben ook CCS nodig, en ook elektrificatie.”

“De RFNBO-wetgeving (Renewable Fuels of Non-Biological Origin) en de daarbij horende doelstellingen zijn erg ambitieus. En gezien de grote en continue hoeveelheden hernieuwbare waterstof die we de komende jaren nodig hebben – waarbij we ook het fluctuerende productieprofiel van hernieuwbare elektriciteit in het achterhoofd moeten houden –, gaat dat in economisch en technisch opzicht nog wel een uitdaging worden.”

“Om de waterstofmarkt beter en sneller te kunnen ontwikkelen zou de overheid het misschien beter anders aanpakken. Zo zou het naar ons idee logischer zijn om elk gebruik van waterstof te ondersteunen, bijvoorbeeld door aardgas te vervangen door waterstof, zelfs als die waterstof in eerste instantie nog niet hernieuwbaar is. Daarnaast zou de overheid de industrie moeten ondersteunen om het productieproces van waterstof klimaatvriendelijker te maken. En dat hoeft naar ons idee niet beperkt te blijven tot hernieuwbare waterstof.”

Air Liquide 

“Air Liquide is een belangrijke speler in dit hele verhaal. De uitgebreide expertise die ze rond waterstof hebben opgebouwd is van groot belang voor onze chemische industrie. Zij kennen de uitdagingen maar ze weten ook waar de mogelijkheden liggen. En ze hebben natuurlijk meerdere grote projecten lopen rond waterstof.”